Zuidpaleis 2.0: voor en door de handelaren

De bouw van de Brusselse metrolijn 3 zorgt voor heel wat moeilijkheden voor de handelaren van het Zuidpaleis en de buurt in het algemeen. Toch moeten we doordoen. Ondanks de tegenslagen moeten we de situatie aangrijpen als een opportuniteit om samen met de buurt en de handelaren aan tafel te zitten om het Zuidpaleis 2.0 uit te werken, waarbij we de erfgoedwaarde ten volle herstellen door een nieuwe invulling uit te werken op maat van de buurt.

De bouw van de Brusselse metrolijn 3 kampt met tegenvallers. Zo blijkt de ondergrond onder het iconische Zuidpaleis niet draagkrachtig genoeg waardoor heel wat horeca ondernemers die er gevestigd zijn tijdelijk zullen moeten uitwijken. Maar misschien maakt juist deze rampspoed de weg vrij voor een opportuniteit om samen met de buurt en de handelaren aan tafel te zitten om Zuidpaleis 2.0 uit te werken, waarbij we de erfgoedwaarde ten volle herstellen door een nieuwe invulling uit te werken op maat van de buurt.

Om het nieuwe metrostation Toots Thielemans te bouwen en te verbinden met de bestaande halte Anneessens, moet er een tunnel van 120 meter lang worden gegraven. De tunnel is het sluitstuk in de aanleg van de nieuwe metrolijn 3, die de premetro door de Noord-Zuidverbinding zal vervangen. Helaas blijkt de ondergrond heterogener dan uit de proefboringen bleek. Het lijkt financieel en technisch niet haalbaar om de tunnel op de oorspronkelijk geplande manier te graven.

Boven deze tunnel staat sinds 1880 het indrukwekkende Zuidpaleis, ooit een overdekte markt maar vandaag voornamelijk een sportcomplex en een school, omzoomd door handelszaken en restaurants. Ondanks het feit dat het gebouw goed wordt gebruikt, ziet het er al tientallen jaren verwaarloosd uit. Een grondige renovatie staat bovendien niet op de planning, spijts de prachtige ligging aan de eerste echte stadsboulevard van onze stad, nu bekend als de Stalingradlaan.

De Brusselse regering wil nu het Zuidpaleis ontmantelen om de tunnelwerken vlot te trekken. Kleine Brusselse ondernemers die elke dag het gebouw doen leven en er hun brood mee verdienen zullen hun zaak tijdelijk moeten verplaatsen; ze verdienen daarvoor alle steun en vooral een duidelijk perspectief.

Mee met de Metro?

Dat de metro er komt, is een goede zaak. Zoals vaker bij groeiende steden is het een uitdaging om de schaarse ruimte zo goed mogelijk te benutten. Daarom wordt er fel gestreden om elke vierkante meter voor groen, woningen, economische activiteit, publieke ruimte of vervoersruimte. In deze context is de metro de meest efficiënte vorm van openbaar vervoer, omdat het op een duurzame manier veel mensen kan vervoeren zonder extra ruimte in te nemen. Dit stelt ons in staat om onze open ruimte te behouden en tegelijk een efficiënt mobiliteitsnetwerk op te bouwen. Ja, het is een kostbaar project, maar de metro is ook sociaal rechtvaardig. Lange pendeltijden hebben vooral impact op mensen met lage inkomens die weinig alternatieven hebben. Zo wordt de sociale mobiliteit in bijvoorbeeld Schaarbeek en Evere beperkt door overbelaste mobiliteit. Dan rest nog de vraag waarom de metro specifiek onder het Zuidpaleis moest lopen maar dat zijn vijgen na Pasen. Uitvoerig studiewerk heeft het voorgestelde tracé bevestigd en dat wordt nu uitgevoerd.

Het zit vanbinnen

Aandacht voor het Zuidpaleis! En dan bedoel ik niet alleen de aandacht van de afgelopen maanden. De genoemde tegenvallers zorgen misschien wel voor een meevaller. Namelijk dat het gebouw eindelijk de aandacht krijgt die het verdient. Na de bouw in de 19de eeuw verloor het al snel zijn functie als overdekte markt. Daarna werd het voornamelijk door de stad, de eigenaar, gebruikt voor enkele diensten en een school. In de jaren zeventig werd besloten om het gebouw grotendeels te renoveren, waarbij een sportzaal werd gebouwd op de plek van de oorspronkelijke overdekte markt. Met deze ingreep verdween de erfgoedwaarde van het interieur vrijwel volledig. Hier ligt een opportuniteit. Laten we de grandeur en pracht van dit gebouw in ere herstellen. Laten we ondanks de vervelende aspecten deze situatie omarmen als een kans om het Zuidpaleis en de omliggende buurt extra zuurstof te geven.

Sportzaal

Terwijl de binnenplaatsen worden uitgegraven voor de tunnel van metrolijn 3, kunnen we er meteen ook een ondergrondse sportzaal integreren, zodat de rest van het gebouw opnieuw gebruikt kan worden als een bruisende markt- en handelslocatie. Je kunt je zelfs afvragen of de sportzaal überhaupt nog nodig is, gezien er net om de hoek een nieuwe sportzaal is geopend. Ook de handelszaken zouden hiervan kunnen profiteren. Een nieuw ontwerp waarin een overdekte markt met restaurants en winkels wordt uitgewerkt, biedt hen alle kansen om te groeien.

Een volledige herontwikkeling van deze waardevolle wijk uit de 19de eeuw, in samenhang met het Zuidpaleis, zou een ware katalysator kunnen zijn voor een buurt die het sociaal-economisch gezien niet voor de wind gaat. Bouw die tunnel en laten we tegelijkertijd nadenken over een grondige aanpak van het Zuidpaleis. Laten we de lokale kleinhandelszaken versterken in samenwering met het levendige handelscomité. Een centrale overdekte marktfunctie, gericht op de buurt, maakt van drie tegenvallers een fantastische opportuniteit. Dat zorgt voor perspectief en maakt het hele project 'buvable'.

c: Frederik Ceulemans