Maak van het Zuidstation opnieuw een fiere toegangspoort tot de stad

Elke dag nemen 50.000 reizigers de trein in Brussel-Zuid. Het is daarmee het drukste station van ons land en meteen ook het enige station met een Schengengrens. Voor heel wat Belgische en internationale reizigers is dit station en haar buurt de allereerste kennismaking met onze stad. En dat is, kort gezegd, een echte schande. Niet alleen door de verwaarloosde staat van de gebouwen, de onveiligheid en de desolate publieke ruimte. Maar ook door decennia van politieke onwil om samen, op verschillende niveaus, een echt plan op tafel te leggen om het station en de buurt aan te pakken. Kan het nu anders?

Begin dit jaar was het weer zover, heel even stond het station Brussel-Zuid weer wekenlang in het nationale nieuws omdat de onveilige situatie de spuigaten uitliep. Menig Brusselaar trok waarschijnlijk de schouders op, want het feit dat de buurt rondom Brussel-Zuid bij momenten onveilig is, is oud nieuws. Tweehonderd agenten later was het Zuidstation weer heel even helemaal proper en veilig. 56 mensen werden opgepakt. Maar repressie zonder oplossingen zal weinig zoden aan de dijk zetten. Het moet gezegd, het actieplan dat door premier Alexander De Croo werd voorgesteld begint al op iets te lijken. Zo komt er een permanent politiecommissariaat (al kan men zich afvragen waarom dat er nog niet was). Er komt ook een opvang voor dak- en thuislozen, noodtoiletten en betere verlichting. Ook wordt de criminaliteit onder meer bestreden door extra videobewaking en sporadische toegangscontroles naar bepaalde perrons. Het actieplan moet de trieste mix van onveiligheid, daklozenproblematiek en verwaarloosde gebouwen en openbare ruimtes op lange termijn aanpakken. Maar dat is niet genoeg. Een holistische aanpak blijft nodig, waarbij dit actieplan hand in hand gaat met structurele oplossingen voor illegaliteit, dakloosheid, verslavingen en verouderde infrastructuur. En vooral dat laatste is de enige manier waarmee we een duurzame oplossing voor het station en de buurt kunnen aanhouden.

Ooit was het anders. Tot 1949, ja het station heeft zelfs twee oorlogen overleefd, stond er een indrukwekkend staaltje neoclassicistische spoorwegarchitectuur. Samen met het gigantische voorplein, het Grondwetplein, zorgde dit ensemble voor een statige toegangspoort tot de stad. Die grandeur zijn we voorgoed kwijt. Maar dat wil niet zeggen dat we ons moeten neerleggen bij de situatie van vandaag. De complexe Brusselse structuren, de stiefmoederlijke behandeling van Brussel door het federale niveau, en de regionalistische kijk van een aantal beleidsmakers hebben ervoor gezorgd dat geen enkel station in Brussel echt helemaal up-to-date is. Dat terwijl we in zo goed als elk klein provinciestadje een splinternieuw spoorwegkathedraal kunnen vinden. Mechelen, Mons, Leuven, Brugge, Gent, Luik,.. Allen beschikken ze over of bouwen ze aan een nieuw state-of-the-art station. Het contrast met de Brusselse situatie is gigantisch. Tijd om dat te veranderen. Met visie en politieke moed. Een esthetische, veilige en aangename toegangspoort tot onze stad, daarvan mogen we toch nog dromen? Wat mij betreft absoluut wel.

Stop met Brussel-Zuid te behandelen als een of ander lastig lokaal stationnetje, maar eerder als een internationale luchthaven boordevol stedelijke en economische kansen. Met samenwerking tussen verschillende niveaus, visie en politieke wil kunnen we van Brussel-Zuid opnieuw een toegangspoort maken tot een trotse, zelfverzekerde stad.

- Frederik Ceulemans

Ik ben daarin niet de enige. De afgelopen jaren zijn al verschillende plannen aangekondigd maar even snel weer verdwenen. Het meest in het oog springende was ongetwijfeld het photoshopwerk van Jean Nouvel met zijn gigantische spiegelende 'V'. Maar ook diverse lokale en regionale plannen voor het station en de buurt bleven ongeschreven letter. Sinds ex-minister-president Charles Picqué een ware kaalslag doorvoerde in de wijk rondom is elk project blijven steken in oplapwerk. Zo ook het meest recente plan. Het stadsvernieuwingscontract 7 "Rondom het Zuidstation". Er wordt 22 miljoen voorzien voor, alweer, oppervlakkige verbeteringen. Het plan benoemt terecht de problemen in de buurt en duidt goed op de structurele problemen van het stedelijk weefsel. Maar verder dan enkele collages en visualisaties met bomen en spelende kinderen komt het niet. De buurt moet absoluut vergroend en onthard worden, maar enkel met oppervlakkige ingrepen en heraanleg helpen we de buurt niet verder.

Een integrale herontwikkeling van Brussel-Zuid begint bij het station, maar reikt verder dan haar sporen. De omgeving van het station moet een aangename, groene en veilige plek worden waar mensen graag vertoeven. Het aanleggen van groene bermen, plantsoenen en begroeide daken is een goed begin, maar we moeten verder denken. Zo ook beginnen bij het begin. En dat zijn de circulatiestromen; het station moet leesbaarder en transparanter worden door ingrijpende infrastructuurwerken en het verbinden van het stedelijk weefsel doorheen het station. Alle verkeersstromen rondom het station zouden geïntegreerd moeten worden. Fietsers en voetgangers, als belangrijke schakel in het stedelijk vervoersnetwerk, verdienen voldoende en veilige ruimte. Maar ook trams, bussen en de metro hebben er hun plaats. Een grote mobiliteitsstudie zorgt voor de fundering van een holistisch plan.

Vandaag heeft het station ook geen gezicht. En dat is niet enkel esthetisch belangrijk. Het zorgt ervoor dat de Brusselaars het station en de buurt opnieuw gaan toe-eigenen. Zo wordt het pas echt opnieuw een kwalitatief onderdeel van de stad. Een herontwerp van Brussel-Zuid moet niet alleen functioneel zijn, maar ook esthetisch en aangenaam. Groene, overzichtelijke en veilige openbare ruimtes kunnen stress verminderen en uitnodigen tot ontspanning en sociaal contact. Een levendige omgeving, waar reizigers en buurtbewoners zich thuis voelen, is essentieel voor het herstel van de buurt. De bouw van het nieuwe NMBS hoofdkwartier op en in de oude gebouwen van Brussel X is een mooie stap vooruit. We mogen deze kans niet laten liggen om dit aan te grijpen om de hele buurt aan te pakken.

Stop met Brussel-Zuid te behandelen als een of ander lokaal stationnetje, maar eerder als een internationale luchthaven boordevol stedelijke en economische kansen. Met samenwerking tussen verschillende niveaus, visie en politieke wil kunnen we van Brussel-Zuid opnieuw een toegangspoort maken tot een trotse, zelfverzekerde stad.